86 yıl sonra zincirler kırıldı “İMZAYLA DEĞİL ABDESTLE”

Danıştayın gerekçesinde, Ayasofya’nın Fatih Sultan Mehmet Han Vakfı mülkiyetinde olduğu, cami olarak toplumun hizmetine sunulduğu belirtildi. Cumhurbaşkanı Erdoğan, Ayasofya’nın Diyanet İşleri Başkanlığına devredilerek ibadete açılmasına yönelik Cumhurbaşkanlığı Kararını “hayırlı olsun” mesajıyla paylaştı. Cumhurbaşkanı Kararı, Resmi Gazete’de yayımlandı.
Sürekli Vakıflar Tarihi Eserlere ve Çevreye Hizmet Derneği, Ayasofya’nın camiden müzeye dönüştürülmesine yönelik Bakanlar Kurulu kararının iptali istemiyle Danıştay’da dava açtı. Davayı duruşmalı inceleyen Daire, 2 Temmuz’daki duruşmada tarafları dinledi. Duruşmanın ardından dosyayı inceleyen Danıştay 10. Daire kararını verdi. Daire, Ayasofya’nın camiden müzeye dönüştürülmesine dair 24 Kasım 1934 tarihli Bakanlar Kurulu kararını iptal etti.

CUMHURBAŞKANI ERDOĞAN AYASOFYA KARARINI İMZALADI
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Ayasofya’nın Diyanet İşleri Başkanlığı’na devredilerek ibadete açılmasını sağlayan kararı imzaladı. Erdoğan kararı sosyal medya hesabından ‘Hayırlı olsun’ mesajıyla duyurdu.
Ayasofya Camisi’nin, yönetimi Diyanet İşleri Başkanlığına devredilerek ibadete açılmasına ilişkin Cumhurbaşkanı Kararı, Resmi Gazete’de yayımlandı.
Cumhurbaşkanı Kararı’nda, “İstanbul ili Fatih ilçesinde bulunan Ayasofya Camii’nin müzeye çevrilmesi hakkındaki 24/11/1934 tarihli ve 2/1589 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı, Danıştay 10. Dairesi’nin kararı ile iptal edildiğinden, Ayasofya Camii’nin yönetiminin 22/6/1965 tarihli ve 633 sayılı Diyanet İşleri Başkanlığı Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanunun 35’inci maddesi gereğince Diyanet İşleri Başkanlığına devredilerek ibadete açılmasına karar verilmiştir” ifadelerine yer verildi.

TBMM BAŞKANI ŞENTOP’DAN AÇIKLAMA: HAFTAYA CUMAYA KADAR İBADETE AÇILACAK
TBMM Başkanı Şentop, “Kararla birlikte tarihi bir gün. Camiyi müzeye çeviren karar yeniden eski haline camiye döndü. Ayasofya’nın ibadete açılması tarihi karar” dedi. Şentop, “Ayasofya önümüzdeki hafta cumaya kadar ibadete açılacak” dedi.

İŞTE KARARIN GEREKÇESİ
Danıştayın gerekçesinde Ayasofya’nın tapu belgesinde cami vasfı ile tescilli olduğu, bunun değiştirilemeyeceği kaydedildi. Gerekçede, “Vakıf senedindeki cami vasfı dışında kullanımının ve başka bir amaca özgülenmesinin hukuken mümkün olmadığı sonucuna varılmıştır” denildi.
Danıştay’ın gerekçeli kararı şöyle:
“Ayasofya’nın statüsü muhafaza edilerek, hukuk düzenimizle güvence altına alınan, özel hukuk tüzel kişiliğine haiz mazbut vakıf niteliğindeki, Fatih Sultan Mehmet Han vakfı’nın mülkiyetinde olduğu, Ayasofya’nın vakfedenin iradesi gereği sürekli şekilde olarak cami olarak kullanılması için toplumun hizmetine sunulduğu, bedelsiz olarak kamunun istifadesine terkedilmesi yönüyle hayrat-taşınmaz niteliği taşıdığı, tapu belgesinde ve cami vasfıyla tescilli bulunduğu, vakıf senedinin hukuk kuralı etki değer ve gücünde olduğu, vakfedilen taşınmazın vakıf senedindeki niteliğinin ve kullanım amacının değiştirilemeyeceği, bu hususun tüm gerçek ve tüzel kişilerle birlikte davalı idare için de bağlayıcı olduğu, devletin vakıf varlığının vakfedenin iradesine uygun olarak kullanılmasını sağlama yönünde pozitif yükümlülüğü, vakıf mal ve haklarıyla ilgili olarak vakfedenin iradesini ortadan kaldıracak şekilde müdahalede bulunmama yönünde de negatif yükümlülüğünün bulunduğu,
Sonuç olarak da bu durumda Türk Hukuk Sistemi’nde kadimden beri korunarak yaşatılan vakfa ait taşınmaz ve hakların vakfiyesi doğrultusunda istifadesine bırakılan toplum tarafından kullanılmasına engel olunamayacağı, vakıf senedinde sürekli olarak tahsis edildiği cami vasfı dışında kullanımının ve başka bir amaca özgülenmesinin hukuken mümkün olmadığı sonucuna varıldığından bu hususlar dikkate alınmaksızın, Ayasofya’nın camii olarak kullanımının sonlandırılarak müzeye çevrilmesi yönünde tesis edilen dava konusu, Bakanlar Kurulu kararında hukuka uygunluk görülmemiştir.
Dava konusu Bakanlar Kurulu kararının iptaline karar verilmiştir.”

AYASOFYA İLE İLGİLİ YARGISAL SÜREÇ
Sürekli Vakıflar Tarihi Eserlere ve Çevreye Hizmet Derneği, Ayasofya için ilk olarak 2005’te Danıştay’a dava açmıştı. Dernek, 24 Kasım 1934 tarihli Bakanlar Kurulu kararının iptali ve yürütmenin durdurulmasını istemişti.
Danıştay 10. Dairesi, 24 Haziran 2005’te söz konusu Bakanlar Kurulu kararının yürütmesini durdurma istemini reddetmişti. Daire 2008’de ise Ayasofya Camisi’nin müze olarak kullanılmasında hukuka aykırılık bulunmadığına işaret ederek, davayı reddetmişti.
Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu, Dairenin bu kararını onamıştı. Dernek, 2016’da tekrar Danıştaya dava açmıştı.
Derneğin, Anayasa Mahkemesine yaptığı bireysel başvuru hakkında ise 2018’de karar verilmişti. Yüksek Mahkeme, Ayasofya’nın namaz kılınması için ibadete açılması yönündeki talebin reddedilmesi nedeniyle din ve vicdan hürriyetinin ihlal edildiği iddiasıyla yapılan başvuruyu, “incelenmeksizin kişi bakımından yetkisizlik” nedeniyle kabul edilemez bulmuştu.

AYASOFYA ÖNÜNDE KALABALIK OLUŞTU
Ayasofya önüne ellerinde Türk bayrağı ile gelenler dua etti.
Ayşe Alkan, “Ayasofya bizim, Ayasofya İslam’ın, Ayasofya kul hakkı. Şu anda heyecandan titriyorum. İnanılmaz yoğun duygular içindeyim. Ne diyeceğimi bilemiyorum. Sadece ağlamak istiyorum, hüngür hüngür ağlamak istiyorum. Yargının böyle bir karar vereceğini bekliyorduk, umuyorduk. Ellerini vicdanlarına koyarak böyle bir karar vereceklerini biliyorduk. Hazırlıklı gelmiştik. Evde duramadım, ‘muhakkak burada olmalıyım’ dedim. Bu ana şahit olmalıyım. Rabbim de nasip etti” dedi.

YUNANİSTAN KARARA TEPKİ GÖSTERDİ
Yunanistan Kültür Bakanlığı “Ayasofya kararı bütün uygar dünyaya karşı bir provokasyon” açıklamasında bulundu. Ayasofya’nın müzeye çevrilmesine dair Bakanlar Kurulu kararının iptal edilmesine Yunanistan’dan ilk tepki geldi. Yapılan açıklamada “Ayasofya kararı bütün uygar dünyaya karşı bir provokasyon” denildi.