ÖZGÜRLÜKLER VE HAKLAR (2)

Günümüzde ise tartışma konusu olan temel hak ve özgürlüklerden bazıları Adil Yargılanma Hakkı. Masumiyet Karinesi, Lekelenmeme Hakkı, Suç ve Cezaların Şahsiliği ve Özel Hayatın Gizliliği kapsamında yer alan haklardır.

Anayasamızın 36. Maddesinde ‘Herksin meşru vasıta ve yollardan faydalanmak suretiyle yargı mercileri önünde davacı ve davalı olarak iddia ve savunma ile adil yargılanma hakkına sahip olduğu belirtilmiştir. AHİS’ te ise 6.madde de Adil Yargılanma Hakkı düzenlenmektedir.6.maddenin 1.fıkrasında ‘Herkes davasının medeni hak ve yükümlülükleriyle ilgili uyuşmazlıklar ya da cezai alanda kendisine yöneltilen suçlamaların esası konusunda karar verecek olan yasal, bağımsız ve yansız bir mahkeme tarafından davasının akla uygun bir süre içinde, hak gözetirliğe uygun ve açık bir biçimde dinlenmesini istek hakkına sahiptir.1982 Anayasası Adil Yargılanma Hakkını tanımakla birlikte kapsamını belirtmemiştir. Ancak AHİS’ de Adil Yargılanma Hakkının kapsamı belirtilmiş bu bağlamda bağımsız ve tarafsız mahkemede, makul süre içerisinde, hakkaniyete uygun bir biçimde ve kamuya açık olarak davaların görülmesi gerektiği kabul edilmiştir. Anayasa Mahkemes’de Adil Yargılanma Hakkının ihlaline dayalı başvurularda bu haklar bakımından inceleme yapmaktadır.

Aynı zamanda bir çekirdek hak olan Masumiyet Karinesi ise Anayasanın 38. maddesinde ‘Suçluluğu hükmen sabit oluncaya kadar kimse suçlu sayılamaz.’ denilerek güvence altına alınmıştır. AHİS’ te de 6.maddenin 2.fıkrasında ‘Bir suç ile itham edilen herkes suçluluğu kanun yolundan ortaya konuluncaya kadar suçsuz sayılır.’ İfadesiyle kendine yer bulmuştur. Lekelenmeme Hakkı ise masumiyet karinesinden daha öte kişinin onur ve şerefinin, toplumsal saygınlığının korunmasını hedefleyen bir üst ilkedir.

Suç ve Cezaların Şahsiliği ilkesi ise ceza hukukunun evrensel düzeyde kabul edilmiş en temel ilkelerinden birisidir. Yine Anayasamızın 38. Maddesinde tanınmış ve güvence altına alınmıştır. Cezaların Şahsiliği bir kimsenin işlemediği bir fiilden dolayı sorumlu tutulamamasıdır. AHİS’ te 7.maddede düzenlenmiş ‘Hiç kimse işlendiği zaman ulusal ve uluslararası hukuka göre suç sayılmayan bir fiil veya ihmalden dolayı suçlu bulunamaz.’ denilerek güvence altına alınmıştır.

Temel hak ve özgürlüklerin tanınıp Anayasa ile güvence altına alınması hiç kuşkusuz demokratik, özgürlükçü, çağdaş bir hukuk devletinin olmazsa olmazıdır. Hedeflenen ideal olan ise bu hakların geliştirilip, güçlendirilmesi ve uygulamada mümkün olduğu kadar hak ihlallerinin önüne geçilmesidir. Bireylerin, toplumun tüm kesimlerinin, devlet organlarının özgürlükler ve haklar noktasında bilinçlendirilmesi ise şüphesiz sürece katkı sunacaktır.